Gezonde zuurgraad
In de vagina is het flink zuur. Deze lage pH komt van de microben die in het vrouwelijk geslachtsorgaan leven. Op het slijmvlies zijn dat vooral melkzuurbacteriën (uit het geslacht Lactobacillus) die, net als bij de omzetting van melk in yoghurt, melkzuur produceren. Dit zorgt voor een lage zuurgraad waar veel ziekteverwekkers slecht tegen kunnen. De vaginale microbiota speelt dus een belangrijke rol bij de gezondheid van de vrouw.
Het lichaam heeft op de meeste plekken een pH-waarde van 7. Dit is neutraal. Een uitzondering is in het zure milieu in de vagina, dat een pH-waarde heeft tussen de 4,0 en 4,5.
Bacteriële vaginose
Onderzoek naar de vaginale microbiota begon ruim honderd jaar geleden. Met behulp van lichtmicroscopen en bacteriekweken ontdekten onderzoekers dat bij 25% tot 30% van de vrouwen de vaginale microbiota uit balans is. Dit heet bacteriële vaginose. Bij deze vrouwen is de microbiële diversiteit in de vagina veel hoger dan gemiddeld. In veel gevallen wordt de vagina dan gedomineerd door de bacterie Gardnerella vaginalis in plaats van de gebruikelijke Lactobacillus-bacteriën. Hierdoor ligt de pH hoger.
Bacteriële vaginose kan verstrekkende gevolgen hebben voor de gezondheid. Het veroorzaakt onder meer vaginale afscheiding, en verhoogt het risico op pelvic inflammatory disease (PID), baarmoederwandinfecties (endometritis) en vroeggeboorte. Daarnaast zijn vrouwen met deze abnormale vaginale microbiota vatbaarder voor hiv en andere seksueel overdraagbare aandoeningen.
Voor, tijdens en na de geboorte
De vaginale microbiota speelt ook een belangrijke rol in het ontstaan en de ontwikkeling van het microbioom van een baby. Al in de baarmoeder krijgt de baby voor het eerst kleine hoeveelheden bacteriën van de moeder. Veel grotere hoeveelheden microben, zoals Lactobacillus-bacteriën, volgen tijdens de bevalling in het geboortekanaal en de vagina. Deze melkzuurbacteriën komen in de darmen van de baby terecht waar ze kunnen helpen bij de eerste vertering van moedermelk.
Eerste contact
Direct na de bevalling krijgt het kind ook bacteriën uit de omgeving en via de moedermelk binnen. Omdat de pasgeboren baby nog maar weinig maagzuur aanmaakt, kunnen de bacteriën gemakkelijk het darmstelsel bereiken en koloniseren. Deze eerste bacteriënsoorten leggen de basis voor het darmmicrobioom, en hebben dus ook effect op de ontwikkeling van het microbioom in de toekomst.
Een baby krijgt tijdens zijn geboorte een grote hoeveelheid essentiële microben mee van zijn moeder.
Volgens verschillende onderzoeken zou een keizersnede een grote impact kunnen hebben op de vorming van het microbioom en de toekomstige gezondheid van een kind. Het zou een minder diverse microbensamenstelling hebben. Ook zou het mogelijk minder goed in staat zijn het afweersysteem te dempen waardoor de kans op auto-immuunziekten later in het leven verhoogt.
Het mannelijk geslacht
De penis heeft een minder diverse microbiota dan de vagina. Maar dat heeft de laatste jaren niet in de weg gestaan van interessante ontdekkingen. Net als de vaginale microbiota is de samenstelling uniek per man en afhankelijk van zijn leeftijd, seksuele activiteit, en of hij besneden is. Onderzoekers toonden aan dat een besneden penis een duidelijk andere microbiële samenstelling kent dan een onbesneden exemplaar. Omdat de voorhuid verwijderd is, neemt bijvoorbeeld de hoeveelheid anaerobe bacteriën - die alleen zonder zuurstof kunnen overleven – sterk af.
Voorhuid van penis – 800 keer vergroot.
En het is niet alleen de huid van het mannelijke geslachtsorgaan die bewoond wordt door microben. Ook in het urogenitale kanaal (o.a. blaas, urineleiders en –buis), een plek die ooit als steriel werd beschouwd, blijken bacteriën te leven.